بریدن آلت تناسلی زنان (به انگلیسی: Female Genital Cutting) یا ختنه زنان (به عربی: ختان الإناث) یا ناقصسازی جنسی زنان یا مثلهکردن جنسی زنان (به انگلیسی: Female Genital Mutilation) بر اساس تقسیمبندی سازمان بهداشت جهانی به یکی از چهار عمل زیر اشاره دارد: مثله کردنآلت زنانگی از نوع اول شامل برداشتن جزئی یا کلی کلیتوریس و/یا غلفهاست (کلیتوریدکتومی)، نوع دوم شامل برداشتن جزئی یا کلی کلیتوریس و لبهای کوچک فرج با/بدون بریدن لبهای بزرگ فرج، نوع سوم شامل تنگ کردن مجرای مهبل با ایجاد یک مهر و موم پوششی با قطع کردن و تغییر مکان دادن لبهای کوچک فرج و/یا لبهای بزرگ فرج، با یا بدون برش کلیتوریس، و نوع چهارم شامل هرگونه عمل خطرناک دیگر بر روی آلت تناسلی زنان به مقصودی غیر پزشکی مانند: سوراخ کردن، سوزن زدن، شکافتن و غیره میباشد.سازمان ملل متحد بریدن آلت جنسی زنان تحت عنوان «سنت و آیین» را مردود و عمل ناقصسازی اندام جنسی زن را مصداق بارز «شکنجه» میداند.
به گفته بنیاد جمعیت سازمان ملل این عمل حقوق اساسی زنان و دختران را نقض میکند و به سلامتی آنان صدمات جدی وارد میآورد. ۶ فوریه روز بینالمللی علیه ناقصسازی جنسی زنان نامگذاری شده است.
بر اساس آمار، در موارد متعددی این عمل که با دردی جانکاه همراه است، منجر به خونریزی، عفونت، ناباروری و حتی مرگ میشود.
این عمل موافقان و مخالفین خود را دارد. جوامع غربی صریحاً موضع خود را در این باره اعلام کردهاند و این عمل را غیرانسانی و قرون وسطایی میدانند. اما گروهی از اعراب مسلمان این کار را سنت پیغمبر اسلام میدانند و از آن دفاع میکنند.
به گفته مدیر بنیاد جمعیت سازمان ملل، تورایا احمد عبید، این بنیاد خواستار تعهد جدیتر دولتها برای سرمایهگذاری و اجرای برنامههایی جهت پیشگیری از این عمل است و تأیید میکند که بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون زن در سراسر جهان، ناقصسازی جنسی شدهاند و سه میلیون دختر هر ساله در معرض خطر آن قرار دارند.
ناقصسازی جنسی زنان در ایران
گزارشهایی از انجام این عمل در جنوب و غرب ایران وجود دارد.در جنوب ایران، نوزادان دختر در بندر کنگ در هرمزگان بعد از ۴۰ روزگی و برخی از دختران این شهر در سنین ۴ یا ۵ سالگی ختنه میشوند. این کار به خاطر ویژگیهای فرهنگی و سنتی این شهر کاملاً موجه و منطقی جلوه داده میشود و زنانی که جرأت کنند از این کار انتقاد کنند سنت شکن و سرکش خوانده میشوند. عمل ختنه در بندر کنگ «تیغ سنت و فرهنگ» خوانده میشود و با روشهای کاملاً غیربهداشتی توسط قابلههای محلی انجام میشود. گزارش شدهاست که در بندر جاسک نیز این عمل انجام میشود.
گفته میشود این سنت توسط مردان هرمزگان و از طریق سفر آنان به کشورهای دیگر همچون هند (کلکته) و سومالی وارد فرهنگ و سنتهای آنها شدهاست
ناقصسازی جنسی زنان در مصر
در کشور مصر با وجود اینکه دولت ختنه زنان را از سال ۱۹۹۷ غیرقانونی اعلام کرده است همچنان در نقاط مختلف این کار انجام میشود و قربانیانی نیز بر جای میگذارد. طبق گزارش یونیسف در سال ۲۰۰۳، این عمل بر روی ۹۷ درصد زنان متأهل مصری انجام گرفته است.
خاطرات گل صحرا
کتاب «گل صحرا» خاطرات واریس دیری زن آفریقایی است که در کودکی ختنه شده است. دیری یک مدل بینالمللی معروف و در عین حال سخنگوی حقوق زنان در آفریقاست.
او که در ۱۲ سالگی از زندگی کوچنشینی در صحرا فرار کرده است، در این کتاب گزارش میدهد که این عمل وحشیانه معمولاً در شرایط کاملاً ابتدایی به وسیله قابله یا زنی دهاتی انجام شده و از هیچ داروی بیهوشی برای این کار استفاده نمیشود
راههای درمانی
هرچند درمانی برای آسیب دیدگان نیست، اخیرا روشهای جراحی پلاستیک برای مقداری بازسازی آسیبدیدگیها و بازگرداندن حساسیت جنسی به کار میرود. از آنجا که فقط چند سانتیمتر از کلیتوریس بیرون از بدن و در معرض بریده شدن است، میتوان از بخش داخلی کلیتوریس استفاده کرد و تا حدی زنان ختنه شده را درمان نمود. هرچند که حساسیت جنسی این بخش درونی کلیتوریس به اندازه بخش خارجی نیست. خود این درمان در صورتی که به دست افراد ناوارد انجام شود میتواند خطرناک هم باشد.
تاریخچه
در ادیان ابراهیمی ؛ در منابع اسلامی انجام ختنهٔ زنان برای نخستین بار به ساره زن ابراهیم نسبت داده شدهاست. تفصیل ماجرا از این قرار است که ساره به هاجر رشک میبرد و میخواست که یکی اندامش را ببرد. از خدای ترسید و سر انجام لختی از فرج او را برید تا هاجر را کمتر آرزوی مردان آید. از جمله توجیهاتی که برای ختنهٔ زنان آورده شدهاست این است که زن را شهوت ده برابر آنِ مرد بود. در تاریخ بلعمی حدیثی (به قول بلعمی مشهور) از محمد نقل شدهاست. با این مضمون که پیغمبر به زنی در مدینه که امعطیهاش میخواندند و زنان را ختنه میکرد گفت که امعطیه هنگامی که زنی را ختنه میکنی از اندام وی بسیار مبر تا روی او روشنتر باشد و نزد شوی دوستتر باشد. در سنن اسلامی آمدهاست که پس از بریده شدن فرج هاجر به دست ساره ختنه بر ساره هم واجب شد.
علل و چگونگی پیدایش و تداوم ختنه زنان
در ارتباط با این عمل مجرای تناسلی دختران دوخته میشود و تنها یک بخش کوچک از آن باز میماند برای خروج خون در هنگام قائدگی و ادرار ضمن آنکه قسمت بیرونی آلت تناسلی زن (چوچوله) نیز بریده میشود.در ارتباط با چگونگی پیدایش و تداوم این پدیده ناهنجار و علل بریدن وحشیانه یک عضو از بدن دختران دلائلی چند وجهی موجود است. از سنتها گرفته تا روح خبیث که از قدیم گفته شده است در این بخش از بدن دختران و زنان وجود دارد!
ریشه های مذهبی
بریدن این عضو بدن و ختنه زنان علیرغم اینکه صراحتا در قران گفته نشده اما در احادیث و نقل قولها اذعان شده است. به همین علت که از احادیث برآمده است در کشورهائی مانند ایران، عربستان سعودی، ترکیه مراکش و … از سنن مذهبی محسوب نمیشود. ریشههای ختنه کردن زنان به تاریخ ماقبل اسلام و مسیح باز میگردد. در قسمتهای بعدی به این موضوع پرداخته میشود. این موضوع در میان یهودیان و مسیحیان نیز دیده میشود.
تاریخچه ختنه زنان:
در مورد چگونگی و تاریخچه پیدایش ختنه زنان نقل قول ها و اسناد متفاوتی موجود است. از جمله آنکه گفته میشود این موضوع اول بار در مصر و اتیوپی ظهور کرده است. گاها گفته شده است از زمان هرودت ختنه زنان وجود داشته است.
منبع دیگری میگوید که ۱۶۳ سال پیش از میلاد مسیح ختنه زنان پذیرفته و اعمال میشده است. نوشته ای مکتوب در موزه بریتانیا که روی کاغذ مخصوص مصری که از خمیر چوب ساخته میشده نوشته شده است.این کاغذ پاپیروس مصری نام دارد.
یک جغرافیا دان یونانی گزارش داده است که در سفر به مصر ۲۵ سال قبل از میلاد مسیح ختنه زنان را مشاهده کرده است و دیده است که دختران پیش از ازدواج ختنه میشوند.این مورد هم در مورد رومی ها و هم عرب ها نیز گزارش شده است.در بخشی از فرهنگ های ملل مختلف ختنه زنان تقسیم بندی میشده است.بعنوان مثال برده ها بسیار رادیکال تر ختنه میشده اند تا نتوانند بار دار شوند. بدین ترتیب زن برده قیمت بالاتری داشته است.کمبود مواد غذائی در نقاطی از آسیا و آفریقا باعث میشده است که ختنه زنان بمراتب بیشتر و رادیکال تر انجام گیرد تا از تکثیر جمعیت جلوگیری شود.از دلائل دیگر مردسالاری بوده است که در نتیجه ختنه زنان مردان لذت بیشتری میبرده اند.این عمل در مورد زنان بیوه نیز انجام میشده است تا نتواند مجددا ازدواج کند.گفته میشود از دلائل دیگر اعتقادات و باورهای فراعین مصر بوده است مبنی بر اینکه خدایان بی سکسوال بوده اند. آنان عقیده داشته اند که روح مرد در این بخش آلت تناسلی زنان و روح زن در بخش پوستی آلت مردانه که بریده میشود نهفته است.
• ختنه زنان چه عوارض و خطراتى را به دنبال دارد؟
۱- درد، خونریزی، شوک، ( این عمل بدون بیهوشی عمومی یا موضعی انجام میگرفته است)
۲- نگاه داشتن ادرار به دلیل درد
۳- صدمات ارگانی بعلت بی تجربگی جراح تجربی
۴- عفونت مکرر
۵- درد زیاد بهنگام پریود ماهانه، عفونت دستگاه تناسلی و تخمک ها،عفونت در دستگاه ادرار و کلیه ها
۶- ریسک های متنوع در هنگام زایمان ناشی از عفونت و خونریزی و….
۷- درگیرى ها و بیمارى هاى روانى حاصل از این امر
۸- ایجاد جوش گاه (اسکار) در قسمت بریدگى ها با طول و گستردگى زیاد
۹- مشکلات نازایى، خطرات و مشکلات ناشى از حاملگى و به خصوص زمان زایمان
این عمل از طریق روش هاى مختلفى انجام مى شود. با توجه به نوع انجام این عمل شدت عوارض متفاوت است. وحشیانه ترین روش در کشور هاى سومالى، سودان و همچنین اتیوپى به کار مى رود.
• ختنه دختران با چه اهدافى در کشور هاى مزبور انجام مى شود؟
۱-قوانین و احادیث مذهبی
۲- زنانی که ختنه نشده اند، تمایلات افراطی در مطالبه سکس دارند. ( از طریق بریدن این قسمت از آلت تناسلی زن، او احساس کمتری پیدا میکند و مردان در انتخاب زمان سکس مختار میشوند)
۳- زنان ختنه نشده پاکیزه نیستند.
۴- ختنه شده ها باکره میمانند و افتخار فامیل که پیش از ازدواج سکس نداشته اند، می مانند.
۵- بریدن این بخش، زن را بهنگام زایمان حمایت میکند.(درصورتی که به تجربه و با اتکا به دانش پزشکی مشکلات و ریسک های بریدن مجدد این بخش بسیار بزرگتر و تهدیدی برای زایمان طبیعی و بی خطر میباشد.
۶- روح خبیث در این بخش از آلت تناسلی زن نهفته است و میبایستی آنرا از میان برداشت و این عمل به تولد بچه یاری میرساند.
۷- زنان ختنه نشده کرم هائی دارند که توسط سوراخ باز آلت تناسلی میتواند به داخل بدن زن نفوذ کنند.
۸- این عضو زن در هنگام ارتباط جنسی به آلت تناسلی مرد ضربه میزند و میتواند مرد را خواجه کند.
۹- گفته میشود که بریدن این بخش از بدن زن، او را در دوباره زائی حمایت میکند.
۱۰- این اقدام باعث میشود که قیمت عروس بالا برود ضمن اینکه باکره بودن وی باعث افتخار خانواده اوست.
۱۱- زنانی که ختنه نشده اند میتوانند اینطور محاسبه کنند که بچه هایشان در جامعه مقبولیت نخواهند داشت.
۱۲-براساس ادعاى مسلمانان آفریقایى طبق دستور اسلام
۱۳- مفید بودن از لحاظ بهداشتى
۱۴- نگهدارى از باکرگى دختران جوان تا زمان ازدواج
۱۵- کنترل تمایلات جنسى دختران تا قبل از ازدواج براساس سنت قدیمى آفریقایى _ آسیایى
۱۶- اطمینان دادن به شوهر آینده از جنبه پاک بودن دختر
۱۷- زیباگرایى و بهداشتى بودن بدن دختر
۱۸- پیدا کردن روح پاک
آمار ها چه می گویند :
طبق آخرین آمارگیرى سازمان جهانى بهداشت تقریباً بیش از صد و شصت میلیون نفر از زنان (اعم از کودک، نوجوان و جوان) در بیش از سى کشور آفریقایى و آسیایى ختنه شده اند.
به جرات مى توان گفت روزانه تعداد زیادى از دختربچه هاى بى گناه بین سنین ۴ تا ۱۰ ساله در کشور هاى ذکر شده ختنه مى شوند. در آفریقا این سنت قدیمى توسط افراد مسن و مذهبى در روستا ها یا نقاط دورافتاده از شهر ها انجام مى گیرد.
طبق گزارش ها گاهى توسط پرستاران، ماما ها و حتى پزشکان با مخارج بالاتر و بهداشتى تر به طور غیرقانونى انجام مى شود. چندین مورد در کلینیک هاى خصوصى در کشور انگلستان توسط پزشکان سودانى و سومالیایى گزارش شده که تحت تعقیب پلیس هستند.
بیش از ۷۹ درصد دختران در کشور هاى آفریقایى و ۱۲ درصد در کشور هاى آسیایى قربانى این مسئله مى شوند. این در حالى است که در تعدادى از کشور ها نظیر سودان و سومالى بیش از ۹۸ درصد است.طبق آخرین آمار در گامبیا به ۸۹ درصد رسیده است. این عمل در ۹۱ درصد موارد بر روى دختران سنین ۴ تا ۱۰ ساله انجام مى گیرد.
در بین یهودیان و مسیحیان این عمل نادر است ، به طورى که در دو قبیله در کشور اتیوپى و دو قبیله در کشور نیجریه به سازمان جهانى بهداشت گزارش شده است که در یک قبیله نیجریه اى ختنه زنان قبل از ازدواج انجام مى شود و در قبیله دیگر در همین کشور ختنه به پس از زایمان اول موکول مى شود.
قابل ذکر است تحقیقات گسترده و جامعى توسط محققین و متخصصین اطفال، زنان و زایمان، روان شناسان به خصوص استادان ادیان مختلف (اعم از مسیحى، یهودى و مسلمان) پیرامون مسئله ختنه زنان از طرف سازمان جهانى بهداشت صورت گرفته است. طبق این بررسى ها در هیچ یک از آ یات قرآن و قسمت هاى مختلف کتاب انجیل و یا سایر کتاب هاى آسمانى ختنه زنان توصیه نشده است. هر کسى که دستور اسلام را منبع انجام این عمل وحشیانه قرار مى دهد با عدم اطلاع از دستورات مذهبى، عوام فریبى و یا عقاید شخصى و سنت عقب افتاده آنها مرتبط است. سازمان جهانى بهداشت سنتى بودن قضیه را تنها دلیل این عمل ذکر مى کند و آگاهى کامل از غیرمذهبى بودن انجام این عمل را به تمام کشور هاى عضو سازمان ملل ابراز داشته است.